ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ-ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ-ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Τα Ουσιαστικά (ή ονόματα) είναι μέρη του λόγου (λέξεις) που μπορεί να αναφέρονται σε πρόσωπο, ζώο, πράγμα, τόπο, ενέργεια, κατάσταση ή ιδιότητα.

Ανήκουν στα Κλιτά μέρη του λόγου, διαθέτουν Γένος (αρσενικό, θηλυκό ή ουδέτερο), Πτώση (ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλιτική) και Αριθμό (ενικό και πληθυντικό).

Μερικά παραδείγματα ουσιαστικών είναι τα εξής:

• Πρόσωπο: ο Γιάννης, ο άνθρωπος, η Μαρία.
• Ζώο: ο σκύλος, η γάτα, τα ποντίκια.
• Πράγμα: το τραπέζι, οι υπολογιστές, η καρέκλα.
• Τόπο: η Αθήνα, ο Όλυμπος, το εργαστήριο.
• Ενέργεια: η λογοκρισία, το κάπνισμα.
• Κατάσταση: ο πόνος, η ειρήνη, η συνήθεια.
• Ιδιότητα: η εξυπνάδα, η ασφάλεια.

ΕΙΔΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Τα ουσιαστικά ανάλογα με το τι δηλώνουν διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες τα Κύρια και τα Κοινά:

• Τα Κύρια Ουσιαστικά δηλώνουν ονόματα: προσώπων, ζώων (πχ. Βίκτωρ), χωρών, ημερών της εβδομάδας, μηνών, εορτών, τόπων, πλοίων, εθνικά ονόματα (πχ. Έλληνας, Ιταλός), τίτλους πνευματικών έργων (λογοτεχνικών, έργων τέχνης), τιμητικούς τίτλους. Το αρχικό γράμμα των κύριων ουσιαστικών γράφεται με κεφαλαίο πχ.: Ελλάδα, Δευτέρα, Ιανουάριος, Πάσχα, «Η Πόλις» του Κ.Π. Καβάφη.

• Τα Κοινά Ουσιαστικά δηλώνουν πρόσωπα, ζώα ή πράγματα που ανήκουν στο ίδιο είδος ή που δηλώνουν κάποια κατάσταση ή ιδιότητα πχ.: άνθρωπος, σκύλος, κρεβάτι, δέντρο, οικογένεια, κόσμος, λαός, κοπάδι, ελευθερία, ειρήνη, σκέψη, χαρά, χάος.
  
  Τα Κοινά Ουσιαστικά διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
   τα Συγκεκριμένα, τα Αφηρημένα και τα Περιληπτικά.
  
  – Συγκεκριμένα λέγονται τα ουσιαστικά που δηλώνουν πρόσωπα, ζώα ή πράγματα τα οποία είναι αντιληπτά από τις αισθήσεις πχ.: άνθρωπος, σκύλος, κρεβάτι, δέντρο.
  
  – Αφηρημένα λέγονται τα ουσιαστικά που δηλώνουν ενέργεια, ιδιότητα ή κατάσταση και γενικά αναφέρονται σε όντα που τα αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος μόνο με τη σκέψη του πχ.: ελευθερία, ειρήνη, σκέψη, χαρά, χάος.
  
  – Περιληπτικά λέγονται τα ουσιαστικά που δηλώνουν σύνολα προσώπων, ζώων ή πραγμάτων πχ.: οικογένεια, κόσμος, λαός, κοπάδι.

ΓΕΝΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Το κάθε Ουσιαστικό μπορεί να ανήκει σε ένα από τα τρία γένη: το αρσενικό, το θηλυκό και το ουδέτερο.
Το γένος ενός ουσιαστικού μπορούμε να το διακρίνουμε από το άρθρο όταν αυτό βρίσκεται στον ενικό αριθμό, τα αρσενικά με το άρθρο «ο», τα θηλυκά με το άρθρο «η», και τα ουδέτερα με το άρθρο «το».

Το γραμματικό γένος δεν εκφράζει απαραίτητα το φυσικό γένος πχ.: η κούνια, ο σκύλος, ο άνθρωπος, η εικόνα, η οικογένεια, το παιδί).

ΑΡΙΘΜΟΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Τα ουσιαστικά έχουν δύο αριθμούς: τον Ενικό αριθμό και τον Πληθυντικό αριθμό. Υπάρχουν όμως και ουσιαστικά που εμφανίζονται μόνο στον ενικό ή μόνο στον πληθυντικό αριθμό.

Οι κατηγορίες των ουσιαστικών που συνηθίζονται στον ενικό αριθμό είναι:

α) Ουσιαστικά που δηλώνουν έννοιες, οι οποίες δεν είναι δυνατό να αριθμηθούν, π.χ. το χάος, η κούραση.

β) Ουσιαστικά που δηλώνουν έννοιες, οι οποίες σχετίζονται με τις επιστήμες και τις τέχνες, π.χ. η Γεωγραφία, η Κοινωνιολογία, η γλυπτική.

γ) Oυσιαστικά που δηλώνουν οντότητες, οι οποίες είναι μοναδικές, π.χ. το Βυζάντιο, ο Θανάσης ο Καλογήρου.

δ) Oυσιαστικά που δηλώνουν σύνολα προσώπων ή πραγμάτων (ανήκουν στα περιληπτικά ουσιαστικά), π.χ. η εργατιά, ο όχλος.

ε) Ουσιαστικά που δηλώνουν γιορτές και τοπωνύμια, π.χ. η Ανάληψη, ο Ορχομενός, αλλά τα Χριστούγεννα, τα Τρίκαλα.

Ορισμένα ονόματα που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες εμφανίζονται στον λόγο και στον πληθυντικό είτε λόγω της σημασίας που θέλει να προσδώσει ο ομιλητής είτε λόγω του ύφους, π.χ. οι Γιάννηδες (όταν γίνεται λόγος για πολλούς με το ίδιο όνομα), Καθαρές Δευτέρες (στη φράση Όλες τις Καθαρές Δευτέρες εργάζομαι).

Οι κατηγορίες των ουσιαστικών που συνηθίζονται στον πληθυντικό αριθμό είναι:

α) Ουσιαστικά που δηλώνουν γλώσσα, π.χ. βουλγαρικά, ισπανικά.

β) Ουσιαστικά που δηλώνουν διπλά αντικείμενα, π.χ. γυαλιά.

γ) Ουσιαστικά που δηλώνουν χρήματα ως αμοιβή για εργασία κ.ά., π.χ. ρέστα, εύρετρα.

δ) Ορισμένα ουσιαστικά που δηλώνουν γιορτές, π.χ. Χριστούγεννα, Φώτα.

ε) Ορισμένα ουσιαστικά που δηλώνουν τοπωνύμια, π.χ. Σέρρες, Γιάννενα.

στ) Tέλος, πολλά κοινά ονόματα, λαϊκής συνήθως προέλευσης, εμφανίζονται μόνο στον πληθυντικό, όπως: βαφτίσια, εγκαίνια, κάλαντα, σωθικά, τρεχάματα, χαιρετίσματα κ.ά.

Τα ουσιαστικά ταξινομούνται ως προς τα συστήματα των καταλήξεων που παρουσιάζουν σε τρεις κατηγορίες, τις κλίσεις, οι οποίες συμπίπτουν με τα τρία διαφορετικά γένη.
 Έτσι, έχουμε την κλίση των αρσενικών, την κλίση των θηλυκών και την κλίση των ουδετέρων.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Δικατάληκτα και Τρικατάληκτα Ουσιαστικά:

Τα Ουσιαστικά διακρίνονται σε σχέση με τις καταλήξεις τους σε κάθε αριθμό σε Δικατάληκτα και Τρικατάληκτα.

• Δικατάληκτα είναι όσα ουσιαστικά έχουν δυο διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε αριθμό και στις τρεις βασικές πτώσεις πχ.:
  

  Πτώση	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
  Ονομαστική	ο μήνας	οι μήνες
  Γενική	του μήνα	των μηνών
  Αιτιατική	τον μήνα	τους μήνες

• Τρικατάληκτα είναι όσα ουσιαστικά έχουν τρεις διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε αριθμό και στις τρεις βασικές πτώσεις πχ.:
  

  Πτώση	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
  Ονομαστική	ο φίλος	οι φίλοι
  Γενική	του φίλου	των φίλων
  Αιτιατική	τον φίλο	τους φίλους

Ισοσύλλαβα και Ανισοσύλλαβα Ουσιαστικά:

Τα Ουσιαστικά διακρίνονται επίσης σε σχέση με τον αριθμό των συλλαβών τους σε Ισοσύλλαβα και Ανισοσύλλαβα.

• Ισοσύλλαβα Ουσιαστικά είναι όσα έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών στις βασικές πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού αριθμού πχ.:

• Ανισοσύλλαβα Ουσιαστικά είναι όσα έχουν διαφορετικό αριθμό συλλαβών στις βασικές πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού αριθμού πχ.:

Τα Δικατάλικτα Ουσιαστικά διακρίνονται σε Ισοσύλλαβα και Ανισοσύλλαβα ενώ όλα τα Τρικατάληκτα Ουσιαστικά είναι Ισοσύλλαβα.

Οξύτονα, Παροξύτονα και Προπαροξύτονα Ουσιαστικά:

Τα Ουσιαστικά κατατάσσονται ακόμη σε Οξύτονα, Παροξύτονα και Προπαροξύτονα.

1. οξύτονα, όσα τονίζονται στη λήγουσα (λ), δηλ. στην τελευταία συλλαβή,
2. παροξύτονα όσα τονίζονται στην παραλήγουσα (πλ), δηλ. στην προτελευταία συλλαβή,
3. προπαροξύτονα όσα τονίζονται στην προπαραλήγουσα (ππλ) , δηλ. στην προπροτελευταία συλλαβή.

Πηγή: http://users.sch.gr