ΟΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΟΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Εγκλίσεις λέγονται οι μορφές που παίρνει το ρήμα, προκειμένου αυτός που το χρησιμοποιεί να εκφράσει ακριβώς το νόημα του ρήματος και αυτό που εννοεί. Είναι οι διαφορετικές μορφές που παίρνει το ρήμα, ώστε να δηλωθεί η στάση του ομιλητή, η τροπικότητα.

Έχουμε πέντε εγκλίσεις.
Αυτές είναι η οριστική, η υποτακτική, η προστακτική, το απαρέμφατο και η μετοχή.

οριστική	Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
υποτακτική	Όταν δένω τα κορδόνια των παπουτσιών, μη με ενοχλείς.
προστακτική	Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.
απαρέμφατο	Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
μετοχή	α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.

Τις εγκλίσεις μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) στις προσωπικές και β) στις απρόσωπες.

α) προσωπικές εγκλίσεις, αυτές δηλαδή που έχουν διαφορετικούς τύπους για τα διαφορετικά πρόσωπα του ρήματος. Στις προσωπικές κατατάσσονται: α) η οριστική, β) η υποτακτική και γ) η προστακτική

β) απρόσωπες εγκλίσεις, αυτές δηλαδή που έχουν τον ίδιο τύπο για τα διαφορετικά πρόσωπα του ρήματος. Στις απρόσωπες εγκλίσεις κατατάσσονται: α) το απαρέμφατο και β) η μετοχή

προσωπικές	οριστική	Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
	υποτακτική	Όταν δένω τα κορδόνια των παπουτσιών, μη με ενοχλείς.
	προστακτική	Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.
απρόσωπες	απαρέμφατο	Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
	μετοχή	α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.

 ΟΡΙΣΤΙΚΗ

Η οριστική φανερώνει κυρίως: το πραγματικό και το βέβαιο.
Συχνά όμως στο λόγο παίρνει κι άλλες σημασίες.

Έτσι φανερώνει:

• ·         το δυνατό και λέγεται δυνητική οριστική .

 Σχηματίζεται με το μόριο θα και οριστική παρατατικού ή υπερσυντέλικου.

• ·         το πιθανό και λέγεται πιθανολογική οριστική.

 Σχηματίζεται με το πιθανολογικό μόριο θα και οριστική κάθε χρόνου.

• ·         ευχή και λέγεται ευχετική οριστική .

 Σχηματίζεται με τα μόρια άμποτε, είθε, μακάρι να, ας και οριστική παρελθοντικού χρόνου.

·         παράκληση .

	Παραδείγματα	η οριστική φανερώνει
α)	Κοιτάζει το γαλάζιο πουλί.	πραγματικό
β)	Το νερό της θάλασσας δεν πίνεται.	πραγματικό-βέβαιο
γ)	Θα έδινα τα πάντα, για να πετύχω.	το δυνατό
δ)	Ο Πέτρος δεν είναι μέσα. Θα παίζει στην αυλή. (=ίσως παίζει)	πιθανό
ε)	Δε θέλει να ακολουθήσει· θα κουράστηκε	πιθανό
στ)	Μακάρι να μην τον γνώριζα	ευχή
ζ)	Δεν έρχεσαι αύριο μαζί μου στη δουλειά;	παράκληση

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

Η υποτακτική σχηματίζεται με το μόριο να ή τους συνδέσμους αν, εάν, σαν, όταν, πριν, πριν να, μόλις, προτού, άμα, για να, μήπως, μην (με τη σημασία του μήπως).

Η υποτακτική φανερώνει κυρίως: α) το ενδεχόμενο - το επιθυμητό .

Μέσα στο λόγο όμως παίρνει κι άλλες σημασίες.
Έτσι φανερώνει:

• ·         προτροπή και λέγεται προτρεπτική υποτακτική 
• ·         παραχώρηση και λέγεται παραχαρωτική υποτακτική 
• ·         ευχή και λέγεται ευχετική υποτακτική.Συνοδεύεται από τις λέξεις: άμποτε, είθε, μακάρι να, ας 
•        το δυνατό και λέγεται δυνητική υποτακτική 
• ·         απορία και λέγεται απορηματική υποτακτική 
• ·         το πιθανό και λέγεται πιθανολογική υποτακτική 
• ·         προσταγή ή απαγόρευση και λέγεται προστακτική ή απαγορευτική υποτακτική  

	Παραδείγματα	η υποτακτική φανερώνει
α)	Αν βρω λίγο  χρόνο, θα ζωγραφίσω.	το ενδεχόμενο
β)	Ας γίνω πρώτα καλά, και ύστερα βλέπουμε.	το επιθυμητό
γ)	Εδώ ας σταθώ κι ας ξαποστάσω.	προτροπή
δ)	Ας έρθει κι αυτός, αφού το θέλει.	παραχώρηση
ε)	Ας πάει στο καλό.	ευχή
στ)	Τότε να δεις τι αξίζω.	το δυνατό
ζ)	Να το πω; Να μην το πω; Τι να κάνω;	απορία
η)	Και να έρθει και να μην έρθει, εγώ θα πάω.	το πιθανό
θ)	Να μη μου ξαναμιλήσεις.	προσταγή

Η υποτακτική είναι έγκλιση των προτάσεων κρίσεως και έχει άρνηση μη(ν) .

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

Η προστακτική φανερώνει:
α) προσταγή, β) προτροπή, γ) απαγόρευση,  δ) παράκληση, ε) ευχή, στ) έντονη περιέργεια.

Παραδείγματα	η προστακτική φανερώνει
α. Ανοίξτε τα παράθυρα.	προσταγή
β. Προσκύνα, Λιάκο, τον πασά.	προτροπή
γ. Μη φωνάζετε έτσι.	απαγόρευση
δ. Λυπήσου με, Θεέ μου.	παράκληση
ε. Σύρε, παιδί μου, στο καλό.	ευχή
στ. Λέγε, λέγε, πέτυχες το σκοπό σου.	έντονη περιέργεια

Η προστακτική χρησιμοποιείται στις ανεξάρτητες προτάσεις.
Είναι έγκλιση των προτάσεων επιθυμίας και έχει άρνηση μη(ν) (παρ. γ)

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το απαρέμφατο, είναι άκλιτο και χρησιμεύει για τον σχηματισμό ορισμένων χρόνων του ρήματος (Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος, Συντελεσμένος Μέλλοντας).
Απαρέμφατο έχει μόνο ο Αόριστος στην ενεργητική και την παθητική φωνή.
Π.χ. το απαρέμφατο του ρήματος δένω είναι: δέσει, του λύνω: λύσει, του γράφω: γράψει, του παίζω: παίξει, του διαβάζω: διαβάσει, του ακούω: ακούσει κ.λ.π.

ΜΕΤΟΧΗ

Η μετοχή είναι τύπος του ρήματος που μοιάζει με επίθετο, έχει ενεργητική φωνή, στην οποία είναι άκλιτη και παθητική φωνή, στην οποία κλίνεται όπως τα επίθετα.
Π.χ. οι μετοχές των ρημάτων δένω, αγαπώ, είναι:

ΡΗΜΑ	ΕΝΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ	ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
δένω	δένοντας	δεμένος
αγαπώ	αγαπώντας	αγαπημένος
χτενίζω	χτενίζοντας	χτενισμένος
γράφω	γράφοντας	γραμμένος

 Η ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΠΗΓΗ: http://users.sch.gr & e-didaskalia.blogspot.com